Sphinge, het werk van André Goezu en de reactie van Ruyslinck
Emile Verhaeren schreef een aantal artikelen over Fernand Khnopff die verschenen in het tijdschrift L’Art Moderne. Deze teksten werden later door de dichter bewerkt en in boekvorm uitgegeven onder de titel Quelques notes sur l’œuvre de Fernand Khnopff 1881-1887 (E. Verhaeren, Editions Veuve Monnom, 1887). Uit ‘Un peintre symboliste’ (L’Art Moderne, 24 april 1887) gebruikte André Goezu onder de titel SPHINGE de volgende teksten bij elk van zijn zes prenten in aquatint:
| C’est à travers une gaze légère fixée au bas par le scintillement d’une pierre précieuse le corps surgi d’une femme ou plutôt l’immatérialité d’un corps de femme, hiératique ceinte de bijoux évaporés en brouillards métalliques au col, au ventre, aux hanches, c’est un rêve fait chair et qui sollicite aux voyageurs de la pensée vers le mystère. Het is of je in een wazig licht, gefixeerd door de flikkering van een edelsteen, het lichaam van een vrouw of liever gezegd de sfeer van een vrouwelijk lichaam, plechtig, omringd door sieraden vervluchtigd in metaalachtige mist rond haar hals, buik en heupen, ziet oprijzen. |
 |
| Ce que promettent ces lèvres et ce qu’elles ne tiendront pas, vers où attirent ces regards vaques et infinis comme les teintes de la mer, en quels parfums et sur quelles fleurs d’illusion ce nez respire-t-il ? Wat beloven deze lippen en wat zullen ze niet vasthouden, |
 |
| L’apparition dans la hauteur d’un cadre, qui ne se frontonne point, se dresse, les bras en croix, sans mains, comme pour parodier la mort de celui qui était l’Espérance et apportait sur terre la consolation. De verschijning in de hoogte van een omlijsting, die je niet confronteert, zich opricht met gekruiste armen zonder handen, |
 |
| Elle est avant tout décevante et attirante, elle fascine lointainement comme un horizon qui solliciterait l’intelligence. Elle n’est en rien brutale et la tentation qu’elle exprime est spirituelle.
Zij is vooral bedrieglijk en aantrekkelijk; zij fascineert in het verschiet |
 |
| Sphinge délicate, exquise, raffinée, subtile ; sphinge pour les perversités compliquées. Sphinge pour ceux qui doutent de tout et qui fait douter du doute, Sphinge pour les revenus de tout, pour les lassés de tout, pour les incrédules de tout… Sphinge delicaat, verfijnd, geraffineerd, subtiel; |
 |
| Sphinge pour le sphinx lui-même.
N.B. Sphinge is het Franse woord voor de vrouwelijke, Griekse sfinx en sphinx de mannelijke, Egyptische sfinx. In het Nederlands bestaat geen woord voor de vrouwelijke sfinx en is – om het vrouwelijk geheimzinnige te bewaren – onvertaald gebleven. |
 |
Ruyslinck zegt tot slot in zijn inleiding ‘Sfinx in de derde macht’:
[…] Op een zondag (allicht een feestdag), heeft André Goezu in zijn Parijse atelier, via onnaspeurlijke transcendente communicatiekanalen, het visioen van de schilder [Fernand Khnopff] en het getuigenis van de dichter [Emile Verhaeren] ‘ontvangen’ en getransponeerd tot zwijmelblauwe, meekraprode en mosgroene abstracte scheppingen, tot wat hij zelf noemt ‘un grafisme serré et interrogatif’. De naald van de kunstenaar schommelt bijna altijd heen en weer, tussen aardse verbazing en intuïtieve doorgronding, tussen realiteit en illusie, tussen gisteren en morgen. In zijn magische Sphinge, zijn sfinx in de derde macht, staat de (ets)naald van Goezu trillend stil in verbaasde doorgronding, in illusionaire realiteit, in het geestelijke spanningsveld van het heden. Op een totaal andere manier dan Khnopff en Verhaeren – volkomen irrationeel en tegelijk sensueel – dringt Goezu in deze zes etsen tot de geheime roerselen van het vrouwelijke wezen door.
Voor de volledige tekst van ‘Sfinx in de derde macht’ in Sphinge: zie ook Open beeldboek.